Een verkorte versie van het artikel van KIM DAMEN verscheen in Trouw 10/10/2013
Op woensdag 28 November, 2012 zal bij het MU van 13:00 tot 15:30 een workshop ‘zelf vlees maken’ plaatsvinden. Deze workshop belicht de culturele context van kweekvlees met behulp van BioArt (‘disembodied cuisine’) en hedendaags onderzoek naar kweekvlees & andere vlees-alternatieven. Hierna zal hands-on zelf alternatief ‘vlees’ gemaakt worden en zullen we een protocol doorlopen en verkennen om daadwerkelijk kweekvlees te maken.
Deze workshop is een samenwerking tussen Christien Mathon van de Andersacademie en Bram Geers van BioArt Laboratories. Inschrijven kan via contact@bioartlab.com er zijn 20/25 plaatsen beschikbaar.
Eerste lecture BIOARTLAB afgelopen zondag Nov’12 http://www.youtube.com/watch?v=8w5MN8VJQF4&feature=relmfu
——————————————————————————————————————————————————————————————
ARTIKEL N.A.V. DE GEGEVEN ‘LES’:
(Ik als ‘ENSEIGNANT ENSAIGNANTE ‘ (foto rechts)
(De journalist is zelf ex-slager).
Kunstvlees op je bord (E.D.)
Door Peter Borgers
Kunst imiteert het leven, zeggen ze. En veel dichter bij leven kun je niet komen dan met het kunstmatig maken van vlees. Het is de toekomst, legt bioloog Bram Geers uit tijdens het theoretische deel van de workshop ‘Zelf vlees maken’ in Mu aan de Emmasingel. De ethische, milieutechnische en macro-economische last die onze huidige vleesconsumptie met zich meebrengt, is immers ondraaglijk.
Zelf vlees maken is echter niet weggelegd voor de deelnemers aan de workshop. Geers kan ook niet meer kunstvlees laten zien dan een wit slijmlaagje in rooie drab. Mu is geen laboratorium en vlees kweken is nog een onontgonnen kennisgebied. In januari hopen onderzoekers de eerste kunsthamburger te kunnen serveren: kosten $ 345.000. En een kunstenaar schijnt al het allereerste kunstkikkerbilletje te hebben gegeten. Daar werd ie zwaar ziek van, maar alles voor de kunst!
Dus gaan we in het praktijkgedeelte van de workshop aan de slag met een plantaardige vleesvervanger: de fava boon, familie van onze tuinboon. Christien Mathon van de AndersAcademie legt uit hoe het moet. En draait intussen een expliciet filmpje van de slacht van een lam in Afrika, dat met name op de aanwezige vegetariërs indruk maakt. We krijgen allemaal witte jassen en koksmutsen op, maken bonenstamp en draaien daar gehaktballen van, volgen Mathons recept. Na vijf minuten in de frituur wil je vooral eerst iemand anders laten proeven. Best lekker, krijg je te horen. En inderdaad, er ligt slechter smakend spul bij Appie in de vega-hoek.
Mathon vind haar bonen een beter alternatief voor vlees dan industrieel kunstvlees. Het is in ieder geval vandaag al te eten tegen een fractie van de kosten van de toekomstige kunsthamburger. Maar hoe dan ook lijken de dagen van een lekker stukje echt vlees op je bord geteld.
—————————————————————————————————————————————————————————————
ARTIKEL N.A.V. DE GEGEVEN ‘LES’: Tagarchief: ethiek 6 december 2012
Andere Vragen: Filosofische en ethische vragen bij de actualiteit
Kweekvlees of bonenballen?
Door Kim Damen
Wetenschappers maken zich zorgen. De wereldbevolking groeit en de vraag naar vlees neemt toe. De bio-industrie draait overuren; alleen al in Nederland worden jaarlijks circa 500 miljoen dieren geslacht. Maar de bio-industrie is in strijd met dierenwelzijn, vormt een enorme aanslag op het milieu en is niet opgewassen tegen de toenemende vraag naar vlees. Er is een mogelijke oplossing voor dit probleem: kweekvlees. Maar is in het laboratorium opgekweekt vlees eigenlijk niet het antwoord op de verkeerde vraag?
Kweekvlees
Je neemt een paar stamcellen van een willekeurig (zoog)dier (het kan dus ook van een mens) en spuit ze in een speciaal samengestelde voedingsstofrijke vloeistof. De stamcellen gaan vermenigvuldigen en op den duur laat je ze veranderen in spiercellen (vlees). Na verloop van tijd krijg je een plakje weefsel dat doormiddel van stroomstootjes wordt ‘getraind’. Echt vlees heeft immers ook beweging gehad en dat is belangrijk voor de structuur en de smaak. Je voegt wat kruiden en specerijen toe en uiteindelijk krijg je een in een laboratorium opgekweekt stuk dierlijke eiwitten op je bord: kweekvlees. Er hoeven geen dieren meer gedood te worden en op termijn kost het minder energie en is het minder belastend voor het milieu dan de reguliere productie van vlees (nu is dat nog meer). Bovendien geven de bedenkers en de makers van kweekvlees de belofte in de wereldwijde vraag naar de vlees te kunnen voorzien. Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn, ware het niet dat de ontwikkeling van kweekvlees de ware oorzaak van onze voedselcrisis passeert: de enorme behoefte aan vlees en de oneerlijke verdeling van ons voedsel die daaruit ontstaat. De vraag is dus niet: hoe voldoen we aan de toenemende vraag naar vlees? Maar: hoe reduceren we de behoefte aan vlees en zorgen we voor een betere voedselverdeling?
De dikke en de dunne
Ongeveer een derde van de wereldbevolking heeft matig tot zeer ernstig overgewicht. Dit tegenover eveneens een derde van de wereldbevolking dat honger lijdt. Het overgewicht van met name rijke westerlingen wordt grotendeels veroorzaakt door overconsumptie van dierlijke eiwitten: vlees, maar ook zuivel en eieren. Het ondergewicht van het verhongerende deel van onze populatie komt door een algeheel tekort aan voedingstoffen zoals (dierlijke) eiwitten en koolhydraten, maar ook aan vitamines en mineralen. In plaats van de armen te voorzien van plantaardig voedsel, mesten we varkens, koeien en kippen vet voor onze eigen consumptie van vlees. Circa 75 procent van alle landbouwgrond wereldwijd wordt gebruikt voor de productie van veevoer. Het probleem is dus niet dat er niet genoeg voedsel beschikbaar is, het wordt alleen erg oneerlijk verdeeld.
Zonder vlees
In 2050 bewonen we deze planeet met circa 9 miljard mensen. Deze forse groei van de wereldbevolking betekent volgens sommige wetenschappers, zoals Louise Fresco van de Universiteit van Amsterdam, eveneens een exponentiële groei van de vraag naar vlees. “Het eerste wat mensen doen, zodra ze over meer geld beschikken, is dierlijke eiwitten kopen”, zo stelt zij in een uitzending van Labyrint (NTR, 2010). Volgens Fresco, die wel voor minder vlees eten pleit, is de behoefte aan vlees zo ingebakken en bovendien noodzakelijk, dat we niet meer zonder kunnen. De Britse socioloog Richard Twine, eveneens voorvechter van een duurzamere samenleving, vindt dat onzin. “Een mens kan prima leven zonder vlees. De behoefte aan vlees wordt ons aangepraat en de consumptie wordt bevorderd door de lage prijzen”, zo schrijft hij in zijn boek Animals as Biotechnology (2010). Volgens Twine hoeft een groei van de wereldbevolking niet automatisch te betekenen dat de behoefte aan vlees stijgt. “We moeten af van het idee dat iedereen een stukje vlees op zijn bord nodig heeft of verdient, want dat klopt gewoon niet. Sterker nog, het is ongezonder dan veel mensen denken.”
Meer, meer, meer
En inderdaad, Twine heeft een punt. De consumptie van vlees leidt over het algemeen tot meer slechts dan goeds, zo illustreert hij met behulp van diverse onderzoeken in zijn boek. In enkele westerse landen is obesitas volksziekte nummer 1 (wat zoals gezegd direct toe te schrijven is aan ((over))consumptie van dierlijk voedsel, maar ook aan de rijkelijk erbij geserveerde koolhydraten als hamburgerbroodjes en friet), wat weer gepaard gaat met een toenemend aantal diabetespatiënten. Bovendien zorgt de massale productie van vlees – in de bio-industrie –voor een toename van antibioticagebruik bij dieren , wat op zijn beurt weer resistentie veroorzaakt waardoor simpele infecties bij mensen steeds moeilijker te behandelen worden. Daarnaast is er een verband tussen de (over)consumptie van vlees en zuivel en het ontstaan van enkele vormen van kanker, zoals slokdarmkanker, borstkanker en darmkanker (zie onderzoeken). Ook lijden veel mensen aan een te hoge bloeddruk of een te hoog cholesterolgehalte, iets wat kan worden veroorzaakt door de consumptie van met name rood vlees en leidt tot hart- en vaatziekten. Kanker en hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 en 2 in Nederland.
Oude behoefte
In tegenstelling tot nu was vroeger, in de tijd van jagers en verzamelaars, vleesconsumptie noodzakelijk. De dieren in onze omgeving vormden een bron van voedsel in schaarse tijden en het eten van vlees gaf al in kleine hoeveelheden veel energie. Maar in de geïndustrialiseerde samenleving waarin we nu leven, waar alles van over de hele wereld kan worden geïmporteerd en in kassen kan worden verbouwd, is er elk seizoen voedsel in overvloed. De moderne mens heeft nauwelijks of zelfs helemaal geen vlees meer nodig. Waarom eten we dan meer vlees dan ooit tevoren? En waarom wordt deze behoefte in stand gehouden door de ontwikkeling van kweekvlees? Zou een ‘change of mind’ niet veel goedkoper en effectiever zijn (hoewel waarschijnlijk moeilijker) bij het oplossen van het wereldvoedselprobleem?
Ethiek
En dan zijn daar nog de ethische bezwaren. Om vlees te eten, moeten er dieren geslacht worden. Het dierenleed dat hierdoor wordt veroorzaakt is voor veel vegetariërs reden om geen vlees te eten. Kweekvlees lost dit probleem grotendeels op en stuit daarom doorgaans op weinig verzet van dierenactivisten. Toch is er ook hier een interessante ethische casus. Tijdens een workshop van BioArtLab bij het MU in Eindhoven, sneed bioloog Bram Geers de ethische discussie aan. “Het is mogelijk om bijvoorbeeld kippen te fokken zonder brein. De dieren beschikken dan alleen over een hersenstam, waardoor zij wel kunnen ademen, eten en drinken en bewegen. De dieren hebben echter geen bewustzijn en voelen geen pijn.” Deze manier van vlees produceren is sneller en goedkoper dan kweekvlees en maakt eveneens korte metten met dierenleed. Toch is dit scenario voor veel mensen ondenkbaar en onethisch. “Waarom?”, vraag Geers zich af. “Bij kweekvlees kweken we toch ook (een deel van) een dier zonder brein?”. De onderliggende vraag luidt natuurlijk wat precies de definitie is van een (vol)waardig leven en of we hierover kunnen spreken bij een kip zonder brein of bij kweekvlees; een vraag die we de komende jaren zullen moeten gaan stellen.
Conclusie
Vegetarisme is iets voor rijke westerlingen, wordt wel eens gezegd. En dat is waar. Wat je motieven voor vleesonthouding ook zijn: als je honger hebt, eet je alles op wat je kunt krijgen. Ook een kip of een koe (zonder brein) of kweekvlees. Een pleidooi voor het wereldwijd uitbannen van vlees eten is dan ook een ondoordachte positie, een onbegonnen onderneming en in sommige delen van de wereld zelfs een immorele zaak. Wie zijn wij immers om mensen die echt honger lijden een belangrijke bron van voedsel te ontzeggen? Toch is vlees eten, over het algemeen genomen, geen duurzame oplossing voor honger, maar een oorzaak. Ook de productie van kweekvlees reduceert niet de behoefte aan vlees, maar houdt deze in stand. De enorme consumptie van vlees in rijke landen, zorgt voor een uiterst oneerlijke verdeling van voedsel en daar zijn juist degenen die echt honger hebben de dupe van. De komende decennia is kweekvlees bovendien nog veel te duur om op grote schaal te produceren en ook in de toekomst zal het nog lang alleen voor rijke mensen beschikbaar zijn. De oneerlijke verdeling van voedsel blijft hierdoor waarschijnlijk (nog lang) bestaan. Er lijkt dus maar één oplossing te zijn die niet alleen duurzaam is, maar ook op korte termijn al ingezet en gerealiseerd zou kunnen worden: minder vlees eten. Zijn rijke westerlingen bereid hun dagelijkse biefstuk of gehaktbal in te ruilen voor tofu of bonenballen?
Meer vragen:
– Hoe zouden we op een effectieve manier de behoefte aan en de consumptie van vlees kunnen reduceren?
– Welke politieke en/of economische problemen zijn gemoeid met de (eerlijke) verdeling van voedsel?
– Moet de overheid een actieve rol spelen in de preventie van volksziekten die deels veroorzaakt worden door (over)consumptie van dierlijke producten?
– Moet er beter en met een meer vooruitziende blik gekeken worden naar het onderzoeksgeld dat in projecten als de productie van kweekvlees wordt gestopt?
Extra informatie
Het Eindhovens Dagblad publiceerde een verslag met foto van de workshop ‘Zelf Vlees Maken’ bij het MU in Eindhoven. Tekst: Peter Borgers. Foto:René Manders.
—————————————————————————————————————————————–
eerder
C.Mathon (regeneratieve landbouw):
Onlangs werd de Andersacademie gevraagd een ‘alternatieven voor vlees’- cursus te geven in de Witte Dame (Design academy)/MU als onderdeel van Shaking Science in Eindhoven, voor het BioArtLAb. (zie boven) (Zie onderstaand artikel). http://bioartlab.com/shaking-science/zelf-vlees-maken/
Het was tevens de her-introductie van een inlandse boon als vleesvervanger, na 500 jr te zijn verdwenen uit Nederland. Met hulp van Philo Mertens resulteerde dat in het kunstwerk ‘DE BELEGDE BOTERHAM’ (linker foto). Het zgn. ultieme voorbeeld van ‘Groen-beleggen’, en door o.a. geen beleg op je boterham te doen. Het kunstwerk (dat gaat over het feit dat ons eten wordt belegd, wordt belegerd en zelfs onbelegd gezonder was dan regulier brood) werd in MU onbedoeld opgegeten. Nu ben ik bezig met het bakken van een aantal broden die ik ga introduceren op de Nederlandse markt met Open Molendag 2013 in Goirle. We zijn op zoek naar extra ‘Industrie’ geinteresseerd in het brood bakken en de verspreiding.
- Deze boterham gaat over beleggen. Wie belegt in ons eten? Deze kale boterham heeft evenveel beleg als een traditionele boterham met vlees-beleg. Toch wordt deze kennis ons onthouden.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
De ‘klas’ was gevuld met mensen van WUR, journalisten, filosofen… en Design academie-studenten. Allen maakte de B.A.L.-bal, waarna we hem bakte en proefde. Bovenstaand krantenartikel is n.a.v. het evenement. (Ik heb echt nog nooit zulke snelle leerlingen gehad)
Brabants Dagblad 1 dec’12: DE NAAM JALILA ESSAIDI WORDT GENOEMD MET PIET HEIN EEK EN ANGELIQUE SPANINKS VOOR BRABANT-2018
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
DOOR JALILA ESSAIDI (BioArtLab):
http://bioartlab.com/ te Strijp in november’12 (http://bioartlab.com/shaking-science/debat-onderzoeks-doeleinden/)
Zelf vlees maken
Op woensdag 28 November, 2012 zal bij het MU van 13:00 tot 15:30 een workshop ‘zelf vlees maken’ plaatsvinden. Deze workshop belicht de culturele context van kweekvlees met behulp van BioArt (‘disembodied cuisine’) en hedendaags onderzoek naar kweekvlees & andere vlees-alternatieven. Hierna zal hands-on zelf alternatief ‘vlees’ gemaakt worden en zullen we een protocol doorlopen en verkennen om daadwerkelijk kweekvlees te maken.
Deze workshop is een samenwerking tussen Christien Mathon van de AndersAcademie en Bram Geers van BioArt Laboratories. Inschrijven kan via contact@bioartlab.com er zijn 20/25 plaatsen beschikbaar.
|
Ik nodig u van harte uit voor de feestelijke opening van een hele week Shaking Science! activiteiten in Eindhoven!
|
|
|
||||||||||||
|
||||||||||||
|
||||||||||||
Exhibition: BioArt not stirred
During this full week of activities, starting from Monday 26 November till Friday 30 November, we will celebrate ‘Shaking Science‘-month. Visiters will be immersed in a world of science, new technology and nature through the use of BioArt, etc.
Activities that inspire you and are food for thought. An artistic and scientific exploration, emphasizing our relationship with nature, which can no longer be seen outside of its cultural context.
This entire week there will be a public exhibition between the MU and the Public Library in Eindhoven. This exhibition will feature work of well known BioArtists, exhibited in a mobile cleanroom, a setting which you usually only see in laboratories or hightech industry.
The exhibition and the ‘shaking science’-week will be opened by Hub Zwart, director of Centre for Society and the Life Sciences and Mary-Ann Schreurs, Alderman of innovation, culture and public space, of the municipality Eindhoven. The opening of the exhibition/’shaking science’-week will start at 17:30, with free ‘shaking science‘-drinks/snacks.
4nov lecture 1e bioartlab nov’12
Andersacademie (Ecolap) 