Andersacademie/Ecolap: Beschavingen en prettig wonen.

Christien Mathon

Sinds dat ik zelf per toeval in de Sahara belandde voor ondersteuning van een bouwproject, en er als ontwerper, ook iets mocht maken, heeft de relatie ‘bouwen en omgeving’ me niet meer losgelaten. De Sahara is een omgeving zonder bouwmateriaal. Tegelijkertijd is stedenbouw er noodzaakelijk geworden voor overleven. Dit omdat de eeuwenoude waterputten, nodig voor de traditionele nomadische levensstijl, droog zijn. Iedereen is er op de vlucht. Daarnaast liggen oude routes nog in gebruik door economische migranten en mensenhandelaren.

Ik ben opgevoed door een’club van Rome diehard’. Het rentmeesterschap werd bij ons thuis gezien als zorg om de hele natuur (ook zonder mens erin).

Ik heb gehoord dat Adriaan Geuze makkelijk te spreken is, omdat hij zijn boodschap over de noodzaak van landschapsbeheer in stedebouw, graag uitdraagt. Op Youtube staan i.d.d. veel lectures en interviews (zie onder). Ik praat met iemand die daar bovendien als vakbroeder tegenaan kan kijken. Zijn naam is Victor Retel Helmrich van buro RHeia in Tilburg. Hij is zelf wat ouder dan Geuze, architect en bioloog, en ontwiep als stedebouwer. Mijn bureau houdt zich bezig met het adviseren aan architecten hoe je ‘NatuurInclusief’ kunt ontwerpen en bouwen Hij heeft Geuze ook in het echt horen praten.

“ Het bijzondere aan Adriaan Geuze is dat hij zich als bijna eenoog beweegt in zijn vakgebied. Binnen stedebouw zitten vrijwel geen mensen met kennis van landschap. Dat hij internationaal bekend is komt ook doordat Nederlanders een ander soort focus hebben als (succesvolle) deltabewoners, namelijk die van ingenieur en techneut. Mijn punt van kritiek zou zijn dat ze te weinig denken als bioloog, omdat voor hen alles maakbaar of vervangbaar is. Zelfs natuur wat onzin is. De vraag is wat is “waarde” en voor ‘wie”?economische waarde” denken. Maar de waarde voor geluk, gezondheid, rust en geborgenheid is veel groter maar niet gemakkelijk in geld uit te drukken.

Concreet vind ik bijvoorbeeld een voorstel dat hij doet om maar in de Noordzee te gaan bouwen een ontkenning van de natuurwaarden die de Noordzee nu heeft. De Noordzee is niet alleen een ondiepe zee met flora en fauna maar ook een onderdeel van een groter zeemilieu van het westelijk halfrond. Marinebiologen en ecologen denken vanuit een nog groter verband als het over landschappelijke ingrepen gaat dan landschapsarchitecten heb ik ervaren in mijn contacten met hen. O.a. toen ik bij KuiperCompagnons werkt. Ik vind dan ook dat in de opleidingen voor landschapsarchitect veel meer inzicht gegeven moet worden voor biologie en ecologie. Dat is veel belangrijker dan dat je een esthetisch landschap kunt tekenen.

Het ontwerp van een goed stedebouwkundig plan komt pas na honderd jaar tot uiting. Zolang leeft niemand om het te beoordelen. De leeftijd van een al verwezenlijkt plan is andersom voelbaar voor leken. Hoge leeftijd en nog altijd goed bruikbaar, geeft een stad cachet, rust, stabiliteit en gevoel van (politieke) continuerende leefbaarheid. Het is dankzij zijn achtergrond en de rust die hij neemt te kijken, dat hij in zijn ‘Torontoplan’ besluit langs de hele boulevard de bomen te zetten, die er allang hadden horen staan. Inheemse Canadasen zijn wereld beroemd, maar waren er niet te bekennen. Terwijl Toronto al sinds 1750 wordt vormgegeven.

Er zijn buiten de eerste wereld, geen shantitowns waar bewoners of leidinggevenden trots op zijn. Een stedenontwerp moet over een lange periode goed en flexibel blijven om toekomstige wensen alsnog in te passen (i.p.v. dat een plan dat niet toelaat). En bovendien niet te modeonderhevig, want veel mensen serveren te oppervlakkig af, en gooien kind met badwater weg. Een stedeplan moet bij voorbaat een ‘klassieker’ zijn.

Door de overbevolking wordt nu sinds twintig jaar wel naar zich zelforganiserende Popup city’s als Laos gekeken door stedebouwers. Water, voedsel, infrastructuur en fortificatie (veiligheid) zijn zover we weten al milleniums de belangrijkste voorwaarden voor het overleven van een beschaving.