(Niet in combinatie met wormen)
How To Make DIY Bokashi Flakes
The lead players in the theater of making bokashi flakes!
For the longest time, I thought worms were the love of my compost life. Cute, easy to care for, discreet when tucked in a cabinet or under the sink…
But recently, I’ve wiggled away from Red Wiggler earthworms (mostly Friend Zone now) to embrace my Bokashi Buckets — airtight containers in which I ferment food scraps before burying them in soil. Once buried (or mixed into an aerobic compost pile) they fully decompose and transform into lovely, luscious earth.
Bokashi, a Japanese word meaning fermented organic matter, doesn’t discriminate. As with worm bins, I can process fruit and veggie scraps in my bucket. BUT, I can ALSO process meat, dairy, cooked foods, ancient condiments and mysteries from the back of the fridge. All these latter items create chaos in a worm bin ecosystem and in general are best kept out of aerobic compost piles to avoid odor and pests. Bokashi is a food waste recycler’s dream!
Maintaining a bokashi bucket is mindlessly easy (keep your eyes peeled for a how-to, coming up in a future post). All the hard work of fermentation is done by a powerful trio of anaerobic microbes called Effective Microorganisms (lactobacillus bacteria, phototrophic bacteria and yeast). They are sprinkled onto food scraps via an inoculated material often called bokashi bran, as wheat bran is a popular ingredient. I prefer the more generic term “bokashi flakes,” as any easily spreadable plant-based carbon material that can dust scraps like snowflakes will do. I’ve known folks who have used coffee chaff, sawdust and dry, crumpled leaves with great success.
While bokashi flakes are readily available for purchase online, they are also super simple to make. If you’d like to save some cash, enjoy DIY projects, and have a few weeks to spare to allow your bokashi flakes to ferment and subsequently dry for long-term use and storage, follow the steps below to make bokashi flakes yourself!
The following recipe is adapted from the guidelines provided by Teraganix, a distributor of a liquid form of Effective Microorganisms called EM-1. Their base recipe calls for 10 lbs of flake material. I have adjusted it for 3 lbs of wheat bran, which is roughly the amount in the plastic bag pictured above, is easy to make in my apartment and lasts for several months for a household of 2 .
Materials:
- 1.5 TB EM-1 Some people make their own microbe solution from every day items but it can be difficult to ensure optimized populations of each microbe group when collecting from the wild. I’ve tried it, with varying results. These days, I just stick to EM-1 for consistency.
- 3 lb. Flake material Wheat bran can be purchased from an animal feed store for about $15 for 50 pounds. Considering a 2 lb bag of finished bokashi flakes can cost upwards of $15, you’re in for some serious savings! If you’re a savvy scrounger, you can freecycle items like coffee chaff, leaves, and untreated sawdust as well.
- 1.5 TB Molasses This serves as fuel for the microbes. I’ve been using a bottle I got years ago during my ginger snap baking era which, come to think of it, I should resurrect.
- 3 cups Water
- Container for mixing Make sure it’s big enough to hold your flake material and then some, as you’ll be mixing the flakes around and you don’t want to spill them all over your counter.
- Plastic bag A reused grocery store bag or a trash bag will do. Make sure there are no holes in the plastic.
Instructions
- Dissolve the molasses in the water.
- Add EM-1 to the water mix.
- Pour dry flake material into the mixing container.
- Add 2/3 of the water mixture to the flake material and mix it together. Use your hands! It not only feels good, but is vital to determining when you’ve achieved the ideal moisture level.
- Squeeze a handful of flakes together.
- If it sticks together without dripping, as seen in the picture below, it’s perfect! Continue to the next section!
- If it crumbles apart like dust, it’s too dry. Slowly add the remaining liquid to your flakes, pausing periodically to squeeze test it until it achieves the conditions described above.
- If liquid oozes from the flakes, it’s too wet. Add more dry flake material until it achieves the conditions described above.The squeeze test always reveals if you’ve hit the right moisture balance! This handful is perfect!
- Once you’ve achieved the proper moisture level, put the dampened flakes into the plastic bag. Compress the bag contents to squeeze out as much air as you can from between the flakes and throughout the bag.
- Twist or tie the bag closed, sealing the flakes in a private, air-tight universe.
- Keep the bag in a warm, out-of-the-way corner like a cupboard or cabinet for a minimum of two weeks. In this quiet, dark, airless space, the microbes will ferment the flakes.
- After a few weeks have passed, open the bag. It should have a sweet, yeast-y smell to it. You may see white mold on it, which is totally fine. If you see green/blue/black mold, something went wrong and the wrong microbes cultivated. Compost the bad batch and start over.
- Dry your flakes for long-term storage and use. Spread your bokashi flakes out in a thin layer on the floor or on a table to air out. You can do this in a tray, on a plate, or any other surface you don’t mind spreading flakes on. Heat and sunshine help speed things up.Freshly fermented bokashi flakes drying in recycled take-out containers.
And that’s it! You’re ready to rock, roll and bokashi!
________________-___________________-________________-______________-________________-___________________-__________
BOkASHI IS VOEDSEL VOOr HET BODEMLEVEN, COMpOST IS gESCHIkT OM IN TE pLANTEN
Controleorganisatie Skal maakt onderscheid in A, B en C-mest- stoffen. Dat heeft te maken met de
herkomst van de mest. Zo wordt stromest van een biologisch veebedrijf aangemerkt als A-meststof terwijl het stro (soms) af- komstig kan zijn van de gangbaar bedrijf. Ook groencompost heeft een A-status waardoor het aandeel stikstof (N) in de compost meetelt in het biologisch mest- aandeel. Voor de mestwetgeving hoeft niet alle aanwezige stikstof en fosfaat te worden meeberekend. Voor de mestwet telt fosfaat in compost voor 50 procent mee mits deze 50 procent niet boven een fosfaatgehalte van 3,5 kg/ton ds uitkomt. Los van alle mestregels is het streven binnen de biologische sector om zoveel mogelijk biologische mest te gebruiken en daarmee kringlopen op landelijke of regi- onale schaal te sluiten.
Organische meststoffen zijn er in vele soorten en maten. Ook groenbemester is een vorm van organische mest die zowel voor het bodemleven als de planten een voedselbron vormen. Maaimeststoffen van eigen bedrijf volgen een specifieke route, deze zijn geschikt als meststof en tellen niet mee in de aanvoer. Door veel gebruik te maken van groenbemesters aangevuld met groencompost, kan het aandeel dierlijke mest (maximaal 170 kg N per ha per jaar) in het bemestingsplan worden verkleind. De laatste jaren komt ook bokashi in de mode. Een veel gestelde vraag is of bokashi beter is dan compost. Je kunt beide producten echter letterlijk en figuurlijk moeilijk op één hoop gooien.
Bij composteren wordt organisch materi- aal omgezet tot een organische meststof. In het boek ‘Beste beschikbare Technie-
ken voor composteer- en vergistingsin- stallaties’ geschreven door Huybrechts
en Vranken wordt composteren als volgt omschreven: “Compostering is een pro- ces waarbij biodegradeerbare materialen onder aerobe condities, in aanwezigheid van zuurstof en onder gecontroleerde omstandigheden worden afgebroken.
Het composteerproces gaat gepaard met verbruik van O2 en met vrijkomen van warmte, CO2 en water. Compostering kan plaatsvinden in open lucht of in gesloten systemen.” Bij het omzetten van orga- nisch materiaal zijn verschillende micro- organismen betrokken. Dit zijn met name bacteriën en schimmels. De afbraak van organische stof in het composteringspro- ces is als volgt aan te duiden: organisch materiaal + O2 wordt omgezet in organi- sche stof + CO2 + H2O + restgassen (am- moniak) + energie (warmte tot 65 oC).
Compost
30
juni – 2017 | EKOLAND
De bereiding van bokashi is te verge- lijken met het ‘inkuilen’ van gras of
mais wat in de veehouderij veel wordt toegepast. Het materiaal wordt door de aanwezige effectieve micro-organismen onder anaerobe omstandigheden (zonder zuurstof) omgezet ofwel gefermenteerd. Bij dit proces blijft de temperatuur onder de 40°C, waarbij de pH zakt naar 3.5 tot 4. Om dit effect van een dalende pH tegen te gaan wordt bij bereiding van bokashi kalkhoudend materiaal toegevoegd. Het fermentatieproces zet dan door en na cir- ca 6-8 weken, naar gelang het gebruikte uitgangsmateriaal, is de bokashi klaar. Langer rijpen heeft geen nadelig effect op de kwaliteit van de bokashi. Omdat de koolstof onaangeroerd blijft, verdwijnt
er geen CO2 zoals bij composteren wel gebeurd. De aanwezige koolstof komt ten goede aan de bodem ofwel bodemleven.
Zowel compost als bokashi zijn aan te merken als organische mest. Maar het wezenlijke verschil is dat compost al
is omgevormd richting humus terwijl bokashi is geconserveerd en vervolgens dient als voedsel voor het bodemleven. Na toediening zal het bodemleven verder zorgen voor afbraak en omzetting, dit onder aerobe omstandigheden. Compost is al zover omgevormd dat het materiaal geschikt is om in te zaaien. Bokashi, te vergelijken met zuurkool, spreekt het bo- demleven aan. Maar ook ondergewerkte groenbemesters dienen als voedsel voor het bodemleven. Mogelijk wordt bokashi door fermentatie wat sneller opgeno-
men door het bodemleven. Metingen en beoordelingen aan de bodem waaraan bokashi is toegediend, geven mogelijk een indicatie. Tot zolang kan bokashi wor- den gezien als een organische meststof
Bokashi
die vooral het bodemleven voedt. Een actief bodemleven kan wel bijdragen aan betere ziektewerendheid, veelal op basis van concurrentiekracht door toename van micro-organismen. Het effect van bokashitoediening uit zich in een hogere ademhaling van de bodem, toe te schrij- ven aan micro-organismen die zich voe- den met het organisch materiaal. De toe- voeging van Effectieve Micro-organismen (EM) blijkt hierin geen effect te hebben.
John Huiberts (Biologisch bloembollente- ler) is de mogelijkheden van bokashi aan het verkennen: “Wij hebben afgelopen jaar bokashi gemaakt van natuurhooi. De bokashi hebben wij gestrooid over alle tulpen die net boven de grond kwamen. globaal hebben we 20 kuub per hectare uitgebracht. Het is moeilijk te zeggen of
er verschil is in delen waar wat meer of minder bokashi is gestrooid. Wij zijn tot dusver tevreden over de groei van de tul- pen, maar we hebben natuurlijk nog meer gedaan om de groei te bevorderen. Dus het is niet te zeggen of de bokashi daaraan heeft bijgedragen. Al gaan wij er wel van uit dat het materiaal positief werkt. We hebben alleen de tulpen gedaan omdat tulpen bacteriegerelateerd zijn en narcis- sen en hyacinten juist meer schimmel- gerelateerd. We verwachten dat bokashi hier niet positief werkt. Overigens werkt de bokashi als bodembedekking ook on- kruidremmend.”
Voor Bioverbeek (glastuinbouwbedrijf) is het gebruik van bokashi ook nog in een verkenningsfase. “Vorig jaar heb- ben we voor het eerst op grotere schaal bokashi gemaakt op het bedrijf,” aldus Leo Verbeek. “Deze is toegediend voor de tomatenteelt. Of bokashi positieve ef-
fecten heeft op de bodem en/of het gewas valt nu nog niet te zeggen. Maar op basis van testen in onze proefkas, hebben we wel verwachtingen. Het is nog even af- wachten, ook omdat we de toediening van bokashi in het teeltbed nog niet voor elkaar hebben ”
Zelf compost maken vraagt om een ge- schikte compostplaats en uitrusting voor het omzetten van de hopen en het meten tijdens het proces. Composthopen kun- nen het best in rillen worden opgezet. Nadat het materiaal in een juiste C/N- verhouding op rillen is gelegd wordt het materiaal regelmatig omgezet. Hiervoor
De bereiding van bokashi
is te vergelijken met het ‘inkuilen’ van gras of mais
zijn speciale omzet-machines ontwik- keld. Door regelmatig omzetten blijft er voldoende zuurstof in de ril zodat rotting wordt voorkomen. Het materiaal mag dus niet te warm worden (< 65oC). Het zuur- stofgehalte en de temperatuur vormen voor het composteren de belangrijkste procesparameters die dagelijks gemeten moeten worden. Na de afbraakfase loopt de temperatuur langzaam terug tot het moment dat de temperatuur in de hoop gelijk is aan de omgeving. Als het com- postering proces goed is verlopen, kan de hoop voor langere tijd blijven liggen ofwel narijpen.
Compost met bokashi vergelijken is als appels en peren. Bokashi bereiden vraagt wel de nodige aandacht en zorgvuldig- heid, maar kan met eenvoudige middelen worden gedaan. Een sleufsilo is geschikt om het materiaal na luchtdicht afdekken te laten fermenteren. Wel vraagt het pro- ces om toevoegingen zoals schelpenkalk en effectieve micro-organismen. Dit is vergelijkbaar met compoststarters, maar wel wat duurder in aanschaf. Het grote verschil in eindproduct is dat compost is omgezet naar humus en daarmee geschikt is om direct in te zaaien of planten. Boka- shi vraagt nog om omzettingen door het bodemleven, in hoeverre dit opgewekte bodemleven bijdraagt een betere vrucht- baarheid en bodemweerbaarheid blijft nog even een onbeantwoorde vraag.
Leen Janmaat werkt bij het Louis Bolk instituut
bODEm
EKOLAND | juni – 2017
Andersacademie (Ecolap) 
